Wijzigingen bijstandswet: negatief voor cliënten en gemeente/ISD

De wet Werk en Bijstand (WWB) is ingrijpend bijgesteld na goedkeuring door de Eerste Kamer (di-20-dec-2011). De regeringspartijen VVD en CDA plus gedoogpartijen PVV en SGP hielpen de wijzigingen vrijwel ongeschonden door de Eerste Kamer, met 1 stem verschil (38 vs 37 stemmen). De gevolgen voor de huidige en toekomstige cliënten zijn niet mals en zullen negatief voor hen uitpakken. Op alle fronten wordt door het Rijk bezuinigd, met als gevolg dat de meest kwetsbare mensen van verschillende kanten worden gepakt.

In de vergadering van het Algemeen Bestuur van de ISD (ma-18-dec-2011) zijn de wijzigingen alvast in de taal van gewijzigde verordeningen vastgelegd en worden de cliënten erover geïnformeerd.

 De belangrijkste wijzigingen op een rijtje:

Per 1 januari a.s. vallen de jongeren weer onder de WWB. Nog geen 2 jaar geleden was voor hen de wet investeren in jongeren (WIJ) ingegaan. Deze wet wordt nu weer afgeschaft.  Tegelijkertijd wordt de jongere verplicht om zelf eerst vier weken te zoeken naar werk of scholing voordat er een aanvraag kan worden ingediend of recht ontstaat op ondersteuning of een voorziening. De uitkering wordt geweigerd als blijkt dat de jongere weigert naar werk of scholing te zoeken.

Aanscherping van de wet voor jongeren

Gezinsbijstand en invoering inkomenstoets per huishouden.
Voortaan wordt niet alleen rekening gehouden met de inkomsten van gehuwden / samenwonenden maar met inkomens van álle meerderjarige gezinsleden die op hetzelfde adres wonen. Het recht op bijstand voor een gezin vervalt wanneer er meer dan 100% van het netto minimumloon wordt verdiend. Met de invoering van de gezinsbijstand zullen dus bij een aantal gezinnen een of meer uitkeringen wegvallen. De koopkracht van deze gezinnen zal daarmee sterk dalen. Ook zullen kinderen eerder uit huis gaan wat de druk op de schaarse woningmarkt zal doen toenemen. Het kan tevens ten koste gaan van direct geleverde mantelzorg door gezinsleden bij hulpbehoevende ouders.

Tegenprestatie
De gewijzigde WWB biedt de gemeente de mogelijkheid om een maatschappelijk nuttige, onbeloonde tegenprestatie te vragen voor de verleende uitkering. Deze tegenprestatie hoeft niet bij te dragen aan de verbetering van de kans op de arbeidsmarkt.

Verblijf in het buitenland
De maximale verblijfsduur in het buitenland wordt beperkt. Personen tot 65 jaar mogen maximaal 4 weken per kalenderjaar met behoud van uitkering in het buitenland verblijven. Personen ouder dan 65 jaar mogen maximaal 13 weken buitenlands verblijven.

Alleenstaande ouders in de WWB
Alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar hebben sinds 2009 weer een vrijstelling van de arbeidsverplichting. Zij kunnen nu op verzoek ontheffing krijgen van de arbeidsplicht. Daar staat de plicht tegenover dat een scholingsafspraak gemaakt moet worden. De ontheffing is maximaal 5 jaar, ongeacht of er weer nieuwe kinderen onder de 5 jaar zijn. Ieder half jaar moet een onderzoek gedaan worden naar het nakomen van de verplichtingen van de scholingsafspraak.

Gemeente moet maatschappelijke deelname van schoolgaande kinderen bevorderen
De regering verplicht gemeenten om ervoor te zorgen dat schoolgaande kinderen meedoen aan de samenleving. In dit verband gaat het om maatschappelijke, educatieve, sportieve of culturele activiteiten die ervoor zorgen dat kinderen in de maatschappij meedoen, een netwerk kunnen opbouwen en hun talenten kunnen ontwikkelen om zodoende een beter toekomstperspectief te hebben.

Gevolgen van deze wijzigingen: Stapeling
Eén van de belangrijkste redenen voor deze wijzigingen is het voorkomen van stapeling van uitkeringen achter de voordeur. Als je die stapeling voorkomt levert dat geld op voor het Rijk. Het moet ca. 54 miljoen opleveren. Wat ontstaat echter is een stapeling van bezuinigingen achter vaak dezelfde voordeuren. Zie bijvoorbeeld de rapportage uit Tilburg hierover. De meest kwetsbare mensen worden van verschillende kanten gepakt: het rijk bezuinigt op zorgtoelage en zorg, de zorgverzekeringspremie gaat omhoog en het eigen risico wordt flink verhoogd; het Rijk bezuinigt op passend onderwijs, het pgb en het kindgebondenbudget; het rijk bezuinigt op de bijstand en de sociale zekerheid. En er staat nog heel wat voor de deur met WSW, WAJONG in het kader van de Wet Werken naar vermogen.

Wat kan de gemeente/ISD doen?
De gemeente zal volgens goed democratisch gebruik de wet moeten uitvoeren. Tilburg, Waalwijk, Loon op Zand en Heusden hebben het Rijk voor de rechter gedaagd omdat zij meer geld willen hebben van het Rijk omdat het budget ontoereikend is. In 2007 spraken de overheden met elkaar af dat gemeentes een budget zouden krijgen voor uitkeringen. Als het budget ontoereikend was, zouden gemeentes daar zelf voor opdraaien. Omdat er door de crisis meer mensen in de bijstand zitten, kostte die afspraak de gemeentes in 2010 350 miljoen euro. Over 2011 moeten ze 669 miljoen euro zelf betalen. De bestuursrechter doet 15 januari 2012 uitspraak. Inmiddels hebben zich ruim 40 gemeenten bij dit initiatief aangesloten.

In de vergadering van het Algemeen Bestuur van de ISD is door mij gevraagd om alle gevolgen van deze bezuinigingen in beeld te brengen. In de spreekkamers blijkt immers hoe de wijzigingen zullen uitwerken voor de cliënten. Het is heel belangrijk dat dit beeld nadrukkelijk bekend gemaakt wordt bij de beslissers in Den Haag. De personen die de keuze hebben gemaakt om de wet zo drastisch te veranderen moeten zeker horen wat de gevolgen zijn. Het Algemeen Bestuur heeft mijn voorstel gelukkig overgenomen.