Visie voor de leefomgeving

Wil je een gebied behouden zoals Hart van Brabant nu is waarin we fijn kunnen wonen, leven, recreëren en werken, dan is samenwerken het enige en juiste antwoord.

JAN VAN GORKUM

De geografische omvang die Waalwijk voor ogen heeft om samen met Loon op Zand en Heusden het bestuur te versterken, betreft een schaalvergroting waarbij vooral ingezet wordt op bestuurskracht naar de stad Waalwijk ten opzichte van het omliggend gebied. De door hen ingebrachte argumenten gaan voorbij aan de kracht van een regionaal gebied zoals Hart van Brabant, dat samen meer te bieden heeft dan alleen het Langstraatgebied. Waalwijk wil zich hiermee positioneren tussen Tilburg en 's-Hertogenbosch. Hun beweegreden past naadloos aan bij een gebied als Hart van Brabant.

Al decennialang worden gemeenten samengevoegd. Waren er in 1916 ruim 1.100 gemeenten, in 2016 telden we er nog 390 in Nederland. Of dit proces voorlopig nog doorgaat, is de vraag. Daarbij dient wel opgemerkt te worden dat bij schaalvergroting steeds meer gemeenten bestaan uit meerdere woonplaatsen (dorpen, wijken en buurten). Deze kernen kennen hun eigen identiteit en kenmerken, die bij vergroting minder goed zichtbaar zijn.

Ik ben geen voorstander van een vierde bestuurslaag tussen provincie en de gemeenten in, maar op de manier zoals het nu gaat, is er krampachtige samenwerking en gaan we niet slagvaardig en veerkrachtig te werk.

Realiteit

Zolang niemand beweegt en vanuit zijn eigen territorium blijft handelen en denken, komen we geen stap verder. Het is onbegrijpelijk dat er in een regio Hart van Brabant twee steden zijn die concurreren en profileren als logistieke stedenknooppunten en vervolgens een groot beslag weten te leggen op de weinige ruimte die we hebben in onze regio. Dat is de realiteit nu en dat is van toepassing op tal van beleidsterreinen.

Gelukkig zijn er al vele regionale samenwerkingsverbanden die al dan niet van hoger overheid zijn opgelegd die functioneren. Daarbij zie je wel dat de huidige gemeenteraden niet die controlerende en democratische rol vervullen als eigenlijk zouden moeten. Beleidsstukken, begrotingen en jaarstukken van regionale samenwerkingsverbanden en diensten krijgen onvoldoende aandacht bij de behandeling ervan in de afzonderlijke gemeenteraden.

Als de commissaris van de Koning Wim van der Donk aangeeft dat er in dit proces ruimte is voor experimentele inzichten over bestuurlijke vernieuwingen wil ik er hier graag een aandragen. Zeker met zijn toezegging om een goed onderbouwd initiatief in Den Haag te willen bepleiten.

Centraal-decentraal-regionaal-lokaal

Al vanaf 1981 geldt 'decentraal wat kan, centraal wat moet' en sinds die tijd is er sprake van decentralisatie van centrale overheidstaken richting decentrale overheden. Ook deze ontwikkeling zal zich doorzetten waardoor van de gemeenten steeds meer zal worden gevraagd op tal van onderwerpen. Maak van de provincie Noord-Brabant een pilot voor bestuurlijke en organisatorische verandering. Ontwikkel 5 of 6 regionale gebieden waarin de huidige gemeenten vallen. Deze gebieden nemen delen van taken van provincies, gemeenten, waterschappen en ander organen onder hun hoede.

Elkaar verdringen zoals Tilburg en Waalwijk doen op het gebied van Logistiek, kost onnodig veel van de toch al schaarse ruimte die we ter beschikking hebben. Elkaar blijven kopiëren op tal van terreinen gaat uiteindelijk ten koste van onze natuurlijke omgeving. Windmolens als opwekker van energie is prima maar niet op de manier zo het nu gaat: elke gemeente wil erbij horen zonder dat er enig overleg of afstemming is welke locatie regionaal of groter het beste is. De aan- en afvoer en het parkeren van het toeristisch verkeer vanaf de N261 is niet alleen een vraagstuk voor de gemeente Loon op Zand maar van de hele regio. Deze ontwikkelingen dienen te worden ondergebracht over een gebied dat heel Hart van Brabant bestrijkt. Eigenlijk telt hier hetzelfde: 'lokaal wat kan, regionaal wat moet'. Op de midden of langere termijn zou de provincie een andere rol kunnen gaan vervullen als een dienst voor het uitvoeren van hogere overheidstaken en zal het bestuurlijke deel volledig of gedeeltelijk worden verkleind ofwel verdwijnen.

Ik pleit voor een regionaal democratisch gekozen orgaan waar de 9 Hart van Brabantgemeenten in afgeslankte vorm hun taken blijven uitoefenen wat lokaal kan. Het gemeentelijke bestuur en organisaties maken gebruik van de diensten die onder zijn gebracht in het regionaal orgaan/dienst. Door de raden in de plaatsen te handhaven, ontstaat er een schakel die dichter tussen bestuur en burger ligt.

De wereld om ons heen verandert sneller, waardoor democratische veranderingen achterblijven. Te veel vastgeroeste kaders waarmee we nu werken, voldoen niet meer aan de ontwikkeling van de mensen en systemen waarin we nu leven. 1848 is ver achter ons en het mag dan zijn dat het Huis van Thorbecke verschillende malen is aangepast, maar het wordt nu weleens tijd dat we het staatsrechtelijk beginsel achter de gedecentraliseerde eenheidsstaat eens grondig moeten herzien, willen we lokaal op een juiste manier vorm blijven geven aan de huidige participatie van onze burgers in 2017.

Groot, groter, grootst, het grootste

Schaalvergroting zoals de gemeente Waalwijk voorstaat is een antwoord op verdere verstening van onze natuur, op ongebreidelde groei van industrieterreinen her en der in ons landschap. Met name logistieke bedrijven nemen zoveel oppervlakte in beslag die gelijk zijn aan een bedrijventerrein van een dorp als onder andere Loon op Zand, Sprang-Capelle of Waspik. Buitengewoon hoogleraar Adriaan Geuze geeft duidelijk aan dat wanneer Hart van Brabant op deze wijze de ruimte om ons heen op wil blijven consumeren, we hard op weg zijn de richting op te gaan van de Randstedelijke gebieden. De vraag die we ons nu moeten stellen is, willen we dat?

Hart van Brabant als een dichtgegroeid gebied als Rotterdam en omgeving? Wij zelf moeten tot inzicht komen dat we onze natuur nodig hebben voor een goed leef- en vestigingsklimaat in Hart van Brabant.

In de grote wereldsteden zie je een ommekeer waarbij stenen moeten wijken voor ontwikkeling van natuurparken en waterlopen in ere worden hersteld. Ook in onze Nederlandse steden zie je een omslag die een belangrijke bijdrage levert aan vergroening van straten, wijken en gebouwen. Bijvoorbeeld producten zo dicht mogelijk bij de verbruiker produceren en telen door middel van daktuinen en 3D-technologie. Wil je een gebied behouden zoals Hart van Brabant nu is en waarin we fijn kunnen wonen, leven, recreëren en werken dan is samenwerken het enige en juiste antwoord. Schaalvergroting door dorpen te annexeren en vanaf boven op te dringen, is een achterhaalde strategie die het laatst in de jaren 90 van de vorige eeuw werd toegepast en die op geen enkele wijze heeft bijgedragen aan het verbeteren van onze leefomgeving voor onze burgers. Bestuurders van gemeenten moeten zelf in de spiegel kijken hoe zij mee willen werken aan een meer duurzame democratische toekomst voor iedereen.

Aan alles zit een grens, niets kan oneindig doorgaan, groei voor een gezond vestigingsklimaat kan alleen als we samen daarover een visie hebben waarbij je leefomgeving een belangrijkere rol gaat krijgen dan de vaart der volkeren. Deze groei dient eigenlijk ondergeschikt te worden. Samenwerking door alle gemeenten in heel Hart van Brabant waarin voor ieder een rol of taak is weggelegd en niet elkaars landje proberen in te pikken. Voor wat?

De sleutel tot een soepele verhouding ligt in egodiscretie: dring jouw ego niet op, breek andermans ego niet af.

Jan van Gorkum is raadslid namens Pro3 in Loon op Zand.

(Dit artikel verscheen in het Brabants Dagblad van 18 dec., (Tilburgse Editie)

Hieronder 2 reacties als ingezonden stukken in het Brabants Dagblad  (Tilburgse Editie) van 29 dec. 2017

Reactie uit Waalwijk van de SGP, Brabants Dagblad, editie Waalwijk-Langstraat 2 jan 2018;