Kanteling van Beleid

Een persoonlijke mening uit de Sprekershoek van Cees van de Ven

Van

burgerparticipatie bij initiatieven van de overheid

naar

Overheidsparticipatie bij initiatieven van de burgers

Horizontale en verticale kolom

• De verticale colom is de kolom van de regels, de vaste verbanden, het beschikbare budget, de officiële diploma’s, de gemeentelijke overheid.
• De horizontale kolom is de kolom van de overtuiging, deskundigheid zonder diploma’s (wisdom of the crowd), gelijkwaardigheid, fatsoenlijke behandeling, aanpassingen aan de hand van nieuwe beschikbare informatie.

De verticale colom was goed te herkennen in de verzuilde samenleving van weleer. De politiek is nu veel meer instabiel.

De vaste aanhang van politieke partijen is van 80 naar 20% teruggelopen. Slechts 2.5% van de bevolking is lid van een politieke partij. Van die 2.5% is vervolgens maar 10% actief, dus beslissingen worden op politiek niveau uiteindelijk maar door een klein aantal mensen genomen. De kiezers (horizontale kolom) geven tegenwoordig echter steeds meer richting aan het beleid, maar niet zonder meer ook aan het mandaat van het gekozen bestuur. De burgers willen de baas blijven over hun eigen opvattingen. Zo kan een politiek akkoord in een plan vastlopen op het draagvlak in de maatschappij. Momenteel staat de politieke wereld van de gemeente veel meer los van de echte wereld van de gewone mensen. Beide werelden zijn uit elkaar gegroeid. Hier komt nog bij, dat hoe groter het probleem is des te kleiner het aantal mensen is dat er over gaat.

Burgerparticipatie

In de hierboven geschetste ontwikkeling wordt de positie van de burgers belangrijker. Vanwege de steeds meer terugtrekkende overheid zullen ze steeds meer zelf moeten doen. Een bittere noodzaak omdat de gemeente politiek, in het huidige tijdperk van bezuinigingen, het niet meer alleen kan. Het vergt ook een andere aanpak. Zo kun je bij plannen van de burgers het beste de burgers zelf het beste plan laten kiezen. De gemeentelijke overheid wil echter veelal het proces niet uit handen geven en staat  dus voor een belangrijke keus. De professionele verticale kolom versus de enthousiaste horizontale kolom. De gemeentelijke overheid moet loslaten in vertrouwen. Dat is niet zozeer inspraak geven aan de burgers (samen werken aan de wijk), maar het de burgers vooral zelf laten doen. In alle gradaties moet dat terug te vinden zijn in de “deelname trap”. De gemeentelijke overheid zal daarbij af moeten van het oorspronkelijke regelen en meer via regisseren, stimuleren en faciliteren uiteindelijk op de trede van het loslaten moeten komen.

Helpt ’t en wat zijn de risico’s?

Professionals zullen moeten beseffen, dat het steeds minder hun taak is om plannen uitgevoerd te krijgen. De randvoorwaarden moeten wel duidelijk zijn. Zo zal het budget doorgaans verticaal beheerd worden en zullen de spelregels van dat budget vaak bepalend zijn. Van de andere kant heeft het vrijwilligerswerk uit de horizontale kolom het karakter van een hobby, die naast het hebben van een baan wordt uitgevoerd. Dat is een kwetsbare basis met het risico, dat vrijwilligers afhaken. Om de motivatie er in te houden moet de overheid in een duidelijk samenspel ondersteunen en haar taken niet onder de noemer van zelfredzaamheid over de schutting gooien. Bij burgerparticipatie is de professionaliteit van de organisatie van immens belang.

Binnen het onderwijs bestaat er veel interesse om leerlingen te laten deelnemen in dit proces. Zo is in de gemeente Loon op Zand door het primair onderwijs in samenwerking met De Twern en Casade het onderwijsproject “Spelen in de Buurt” opgezet. Leerlingen kunnen in dat project bijvoorbeeld enquêteren. Vaak zijn het juist ook leerlingen die goed bekend zijn met bepaalde krachten in de samenleving.

In Nederland en dus ook in Loon op Zand domineert nog altijd de verticale colom. Het loslaten zal niet alleen om principiële, maar ook om praktische redenen moeten gebeuren. Wel met duidelijke afspraken en een goede rolverdeling tussen politiek en uitvoerende macht. De rol van de ambtenaar zal daarbij verschuiven naar een meer adviserende rol.

Doorkijk naar de toekomst

Gedwongen door de bezuinigingen die op hen afkomen heeft de verticale wereld meer dan ooit hulp nodig. Met ongewijzigde verhoudingen loopt het proces om de gemeentelijke begroting op orde te  houden dood. De gemeentelijke overheid mist namelijk de “wisdom of the crowd”. De verticale kolom zal serieus in moeten spelen op de ontwikkelingen die onomkeerbaar in de samenleving plaats vinden en veel meer samen met de horizontale wereld op moeten gaan trekken.

De Moer, 20 januari 2013

Cees van de Ven